Blok Zinciri Katman 1 (Layer 1) ve Katman 2 (Layer 2) Ölçeklendirme Çözümleri

Blok zinciri teknolojisi güveni artırır, güvenliği güçlendirir, şeffaflığı artırır ve iş ağlarında paylaşılan verilerin izlenebilirliğini genişletirken aynı zamanda maliyetleri düşürür ve süreçleri kolaylaştırır.  

Bu faydaların bir sonucu olarak blok zinciri ağ geliştirmeleri kaçınılmazdır. En ileri ölçeklendirme teknikleri, bölümleme (sharding), iyileştirilmiş güvenlik protokolleri ve merkeziyetsiz inisiyatifler gibi yenilikleri kullanarak rekabetçi kalmak çok önemlidir. Bu makale, gelişen bu değişiklikleri incelemeyi amaçlamaktadır. Bunu blok zincirinin zamanla nasıl yayılabileceğini ve daha değerli hale gelebileceğini göstererek yapacağız. 

Ölçeklenebilirlik, kripto para birimlerinin genellikle "Blok Zinciri Üçlü Çıkmazı" olarak tartışılan kritik bir bileşenidir. Bu konsept, ilk kez Ethereum geliştiricisi Vitalik Buterin tarafından öne sürüldü. Konsept; merkeziyetsizlik, ölçeklenebilirlik ve güvenliğe aynı anda ulaşmanın imkansız olduğunu söylüyor. Kripto projeleri bu üçlü çıkmazı aşmak için üç nitelikten birinde fedakarlık etmelidir.  

Blok zinciri teknolojisinin uzun vadeli benimsenmesi için bu üç faktörü dengeleyen bir çözüm bulmak çok önemlidir. Bu nedenle, bu sorunun üstesinden gelmek için çeşitli yeniliklere ve çözümcü girişimlere ihtiyaç vardır. 

Blok zinciri ağ ölçeklendirme çözümlerini Blok Zinciri Katman 1 ve Katman 2 olarak ikiye ayırabiliriz. Farkı not etmek önemlidir çünkü her biri hedeflerine ulaşmak için farklı mekanizmalar kullanır. 

Basitçe söylemek gerekirse, Katman 1 çözümlerini şu şekilde sınıflandırabiliriz: 

• Bölümleme (Sharding), dağıtılmış veritabanından ilham alan bir sistemdir. Tüm blok zinciri ağının durumunu (state) böler. 

• Blok zinciri ağını daha ölçeklenebilir, enerji bakımından verimli hale getirmek; daha yüksek çıktı ve merkeziyetsiz yapıya ulaşmak için konsensüs mekanizmasını PoW'dan PoS'ye değiştirmek 

• Ayrılmış Tanıklık (SegWit), imzaları işlem verilerinden ayıran bir yöntemdir. 

Katman 2 çözümlerini ise aşağıdaki şekilde ayırabiliriz: 

• Durum kanalları (State channels), işlemlerin ana blok zincirinin dışında gerçekleşmesine izin vererek ölçeklenebilirliğe yardımcı olmayı amaçlamaktadır. 

• Yan Zincirler (Sidechains), varlıkların blok zincirler arasında aktarılmasına izin vererek birlikte çalışabilirliği (interoperability) artırır. 

• Roll-up’lar, işlem verilerini toplar ve bunları ana zincirden uzaklaştırır. Bunu yapmak, varlıkları zincir üstü akıllı sözleşmelerde tutarken işlem yürütmenin zincir dışında gerçekleşmesine olanak tanır. 

Katman 1, bir ağın operasyonlarının temelidir ve aynı zamanda temel blok zinciri olarak da bilinir. Bu Katman 1 ölçeklendirme çözümleri aynı zamanda zincir üstü ölçeklendirme olarak da bilinir. Çalışma yöntemleri, ağların kendi blok zincirleri üstündeki işlemleri gerçekleştirmesini sağlamaktır. 

Bitcoin ve Ethereum, Layer 1 ağlarının en ünlü iki örneğidir. Her iki ağ da işlemleri güvence altına almak için merkeziyetsiz bir konsensüs modeli kullanıyor. Ayrıca birçok düğüm (node), işlemleri onaylamadan önce doğrular. 

Ancak bu ağların popülaritesi arttıkça daha hızlı onay süreleri ve daha düşük işlem ücretleri talebi de artıyor. 

Katman 1 çözümleri, blok zinciri ağlarının ölçeklenebilirliğini doğrudan artırmak için çeşitli yöntemler sağlar. Protokol kurallarında yapılan değişiklikler, daha büyük blok boyutları ve daha hızlı blok oluşturma, Katman 1 ölçeklendirmesinde kullanılan bazı yaklaşımlardır. Bu çözümleri uygulamaya koymak için ağ topluluğunun, Bitcoin'in Ayrılmış Tanıklık (SegWit) güncellemesinde olduğu gibi ağa Sert Çatallanma (Hard Fork) veya Hafif Çatallanma (Soft Fork) uygulaması gerekebilir. 

Ağ verimini artırmanın bir başka yöntemi de bölümlemedir (sharding). Bir blok zincirinin operasyonlarını daha küçük bölümlere ayırır. Bu bölümler verileri sıralı bir şekilde değil eşzamanlı olarak işleyebilir. 

Katman 1 Çözüm Örnekleri 

Katman 1 çözümleri, yeni bir katman eklenmesine ihtiyaç duymadan ana blok zinciri ağ mimarisinde yapılan yükseltmelerdir. Bu çözümler, temel mimariyi veya temel protokolü değiştirerek ağ verimliliğini artırır. 

Birçok teknik, Katman 1 ölçeklendirmesinin gerçekleştirilmesine yardımcı olur. Bunlardan bazıları her bloktaki veri miktarını artırmak veya blok onay sürecini hızlandırmak olabilir. 

Diğer blok zinciri güncellemeleri arasında konsensüs protokolünde iyileştirmeler yapılması veya bölümlemenin uygulanması yer alıyor. 

Ethereum 2.0, Cardano’nun Ouroboros PoS konsensüs mekanizması, Bitcoin’in SegWit güncellemesi, Algorand’ın saf PoS konsensüsü ve Fantom’un aBFT (Asenkron Bizans Hata Toleransı) konsensüs mekanizması Katman 1 ölçeklendirme çözümlerine örneklerdir. 

Katman 1 Blok Zincirleri Nasıl Ölçeklenir? 

Çeşitli blok zincirlerinin daha etkili olmasını sağlamanın birçok yolu vardır. 

Bölümleme (Sharding)  

Bölümleme, dağıtılmış veritabanından ilham alan bir yöntemdir. Tüm blok zinciri ağının durumunu daha küçük miktarlardaki verilere bölen, öne çıkan bir Katman 1 ölçeklenebilirlik yaklaşımıdır. Bu veri parçalarına, bölüm (shard) diyoruz. 

Her düğüm (node) kesin bir bölüme atanır. Her bir parça, birçok işlemin eşzamanlı olarak işlenmesine olanak tanır ve ağ performansını artırır. Parçalar adresleri, bakiyeleri ve durumları paylaşmak için birbirleriyle etkileşime girer. Bu, parçalar arası iletişim protokolleri ile mümkündür. Örneğin Zilliqa, işlemlerin daha küçük gruplara bölündüğü ve farklı bölümler tarafından paralel olarak işlendiği "işleme göre bölümleme" yöntemini kullanıyor. 

Hisse Kanıtı (Proof-of-Stake; PoS) 

Hisse Kanıtı (Proof of Stake), konsensüs mekanizmaları arasında en etkili olanıdır. Şu anda Bitcoin gibi büyük blok zinciri ağları tarafından kullanılan Proof-of-Work ile karşılaştırıldığında daha az enerji kullanır. Ethereum'un Ethereum 2.0'a geçişi, bir PoS konsensüs mekanizmasının benimsenmesini; ölçeklenebilirliğin, güvenliğin ve enerji verimliliğinin arttırılmasını içerir. 

Bu özellik, pek çok endüstrinin işleyiş için daha yeşil seçenekler aradığı günümüz dünyasında çok önemlidir. Madencilerden kriptografik yöntemleri çözmelerini istemek yerine, Hisse Kanıtı katılımcıları, yeni blokları onaylamak için ağa teminat yerleştirir. 

Ayrılmış Tanıklık (Segregating Witness; SegWit) 

Ayrılmış Tanıklık veya SegWit, imzaları işlem verisinden ayıran ve işlemin bazı kısımlarını kaldıran bir yöntemdir. Sonuç olarak, bir bloğun daha fazla işlem gerçekleştirebilmesi için yer açılır. 

Ayrılmış Tanıklık, Bitcoin ağının, blokların maksimum 1 MB boyutuyla sınırlı olduğu blok boyutu kısıtlama sorununu çözdü. Bu bloklar yalnızca sınırlı miktarda işlem tutabilir ve bu da ağ trafiğinin yoğun olduğu zamanlarda uzun işlem sürelerine neden olur. 

İmzaların hariç tutulup ayrı bir yapıda depolanmasıyla işlemlerin ağırlığı azaltılarak, veri işleme yükünün ve doğrulamasının daha hızlı yapılmasına olanak sağlanır. Dijital imza tek başına belirli bir işlemin kapladığı alanın %65'ini oluşturduğundan, komut dosyalarını ve imzaları içeren tanık yapısı artık orijinal boyutunun yalnızca dörtte biri kadardır. 

Ayrılmış Tanıklık’ın geriye dönük uyumluluğa sahip olduğunu unutmamak önemlidir; bu, protokolü ekleyen düğümlerin henüz yükseltilmemiş düğümlerle etkileşime girebileceği anlamına gelir. Bu durum, ağ kesintisini en aza indirirken mevcut protokollerden yeni protokole sorunsuz bir geçiş sağlar. 

Katman 1 Ölçeklendirme Çözümlerinin Avantajları 

Katman 1 ölçeklendirme çözümlerinin sunduğu bazı avantajlar şunlardır:  

Ayrı Bir Zincire İhtiyaç Yok 

Katman 1 çözümlerinin, Katman 2 çözümlerine göre birçok avantajı vardır; çünkü ayrı bir zincire veya temel yapıya müdahale edilmesi gereken geliştirmelere ihtiyaç duymazlar. Bunun yerine, bu çözümler, işlem kapasitesini ve hızını artırmak ve daha fazla kullanıcıya ve veriye hizmet etmek için protokolün kurallarını değiştirir. 

Ölçeklenebilirlik İçin Ağın Temel Protokolünü Değiştirme 

Katman 1 blok zinciri çözümleri, ölçeklenebilirliği artırmak için bir ağın protokolünü değiştirir. 

Bu teknolojilerin daha fazla işlem hacmi, gelişmiş ağ verimliliği, gelişmiş güvenlik, daha düşük işlem ücretleri, uzun vadeli ölçeklenebilirlik ve merkeziyetsiz yapının korunması gibi çeşitli faydaları vardır. 

Katman 1 Çözümleri Ağ İşlem Ücretlerini Düşürebilir  

Bu çözümler, kullanıcıların artık blok alanı için mücadele etmesine gerek kalmadığından ağ tıkanıklığını azaltarak işlem ücretlerini azaltabilir. Ayrıca, bu çözümler Katman 2 çözümlerinde olduğu gibi temel protokolün üzerine inşa ederek yapıyı değiştirmek yerine, protokolde kalıcı değişiklikler yaparak ölçeklenebilirlik üzerinde uzun vadeli bir etki sağlar. 

Konsensüs Protokolünde Doğrudan Değişiklikler Uygulamak 

Son olarak, konsensüs protokolü değişikliklerini daha doğrudan uyarlayarak Katman 1 çözümleri, ağın küçük bir grup iştirak yerine merkeziyetsiz ve kullanıcılar tarafından kontrol edilen yapıda kalmasını garanti eder. Katman 1 çözümlerinin açık ortamı, yeni araçların ve gelişmelerin basit entegrasyonunu sağlar ve bu da onu blok zinciri ekosistemi için çok yönlü ve uyarlanabilir bir seçenek haline getirir. 

Katman 1 Ölçeklendirme Çözümlerinin Sınırlamaları 

Ancak Katman 1 ölçeklendirme çözümlerinin aşağıdakiler de dahil olmak üzere bazı dezavantajları veya sınırlamaları vardır:  

Madenciler İçin Potansiyel Gelir Kaybı 

Doğrulayıcıların beklenen karı elde edemeyebileceğinin iyi bilinen bir örneği, İş Kanıtı’ndan (Proof of Work) Hisse Kanıtı’na (Proof of Stake) geçiştir. Bu geçiş, madencilerin daha verimli bir yöntem nedeniyle gelir kaybetmesine ve ölçeklenebilirliği artırma kapasitelerinin sınırlanmasına neden olabilir. 

Bireysel Düğüm (Node) Depolama ve Bant Genişliği Sınırlamaları  

Blok zinciri Katman-1 çözümleri üzerine yapılan çok fazla araştırmaya rağmen, ölçeklendirme çözümlerinin ekstra araştırmaya ihtiyacı var. Bireysel düğüm depolama ve bant genişliği sınırlamaları, blok zinciri sistemlerinde önemli performans ve zorluklara neden olur. 

Potansiyel Tıkanıklık Sorunları  

Saniyedeki işlem sayısı (TPS) arttıkça ağ genelinde daha fazla blok verisi yayılır ve bu da tıkanıklık sorunlarına yol açabilir. 

Artan Merkezileşme Riski 

Blok zinciri verilerinin genişleyen kısmı, depolama üzerinde daha fazla baskı oluşturuyor ve merkezileştirme riskini tetikleyebiliyor. 

Bölümler Arası (Cross-shard) İşlemlerin Zorlukları 

Blok zinciri farklı bölümlere bölen ve düğüm sayısına göre ölçeklendiren Bölümleme (Sharding) tekniği olası bir cevaptır. Ancak, bölümler arası işlemlerin verimliliğinin artırılması hâlâ devam eden bir çalışmadır. 

Ayrıca, bölümler arası işlemler daha fazla bant genişliğine ihtiyaç duyar ve daha uzun onay süreleri gerektirir. Onay gecikmesini azaltmak için daha etkili bir yönteme ihtiyaç vardır ve bu yönde gelişme potansiyeli hala daha fazladır. 

Ekstra özellikler ve ilerlemeler sağlamak için bir blok zincirinin (Katman 1 olarak da bilinir) üzerinde çalışan herhangi bir ağ, sistem veya teknoloji, Katman 2'dir. Katman 2 ağları, işlemlerini temel katman ağı tarafından onaylayarak temel blok zincirinin güvenliğini sağlamalıdır. 

Genellikle farklı konsensüs prosedürlerine ve güvenlik güvencelerine sahip olan Yan Zincirler (Sidechains) gibi sistemlerle çelişir. Katman 2 ağları, ölçeklenebilirlik sorunu yaşayan blok zincirleri için bir çözüm sunarak merkeziyetsizlik ve güvenliği korurken daha hızlı ve daha verimli işlemlere olanak tanır. 

L2 ölçeklendirme çözümleri, üçlü çıkmazı çözmeye daha yakın olarak blok zinciri adaptasyonunun istenen etkisini sağlamanın karmaşık yollarından biridir. 

Katman 2 Ölçeklendirme Çözümü Türleri 

Rollup’lar  

Rollup’lar, işlemleri ve akıllı sözleşmeleri zincir dışında yürüterek ve bunları zincir üzerinde doğrulayarak blok zincir ölçeklenebilirliğini artırır. Geleneksel zincir üstü işlemlere kıyasla daha yüksek verim ve daha düşük maliyetlerle sonuçlanır. Rollup’lar üç farklı şekilde ölçeklenebilirlik çözümleri sunar: zincir dışı işleme, işlemleri toplu hale getirme ve en az bir dürüst doğrulayıcıya ihtiyaç duyma. 

Zincir dışı işleme Rollup’ların önemli bir unsurudur, öyle ki bu yaklaşımda Katman 2 ağları, ister başka bir kullanıcıyla ister akıllı bir sözleşmeyle olsun, temel blok zinciri adına işlem gerçekleştirir. Böylece temel blok zincirinin iş yükü azalır çünkü yalnızca kanıtları çalıştırması ve ham işlem verilerini depolaması gerekir, bu da işlem maliyetlerinin daha ucuz olmasını sağlar.  

İşlemlerin toplu hale getirilmesi yöntemi ise, birkaç ham işlem veri setinin daha büyük bir toplu iş halinde birleştirilmesini ve bunların blok zincirine yüklenmesini içerir. 

Son olarak, Rollup’ların temel katman blok zinciri işlemlerini onaylamak için yalnızca bir dürüst doğrulayıcıya ihtiyacı vardır. Güvenlikten ödün vermeden donanım gereksinimlerini artırırken gerekli doğrulayıcı sayısını en aza indirir. 

Durum Kanalları (State Channels) 

Durum kanalları, çeşitli tarafların, her işlemi tüm ağa yayınlamadan zincir dışında birden fazla işlem gerçekleştirmesine olanak tanıyan bir Katman 2 çözümüdür. Bu zincir dışı işlem kanalı, ağ tarafından işlenen işlem sayısını ve ilgili masrafları azaltarak blok zincirinin ölçeklenebilirliğini artırır. 

Lightning Network, Bitcoin blok zincirinin üstünde çalışır ve eylem halindeki bir Durum Kanalı’nın bir örneğidir. Lightning Network, kullanıcıların zincir dışında birden fazla işlem gerçekleştirmesine olanak tanıyarak, daha hızlı ödeme süreleri ve daha düşük işlem maliyetleri sağlarken aynı zamanda Bitcoin blok zincirinin ölçeklenebilirliğini artırır. 

Yan Zincirler (Sidechains)  

Yan Zincirler, çift yönlü bir sabitleme sistemi veya köprü aracılığıyla bağlanan bağımsız blok zinciri ağlarıdır. Yan Zincirler’in belirli işlemlere uygun kendi konsensüs yöntemleri vardır, bu da onları daha verimli ve uygun maliyetli hale getirir. Ana zincirin güvenlik özelliklerine yaslanmazlar ve kullanıcılar, konsensüs prosedürüne katılan düğümler de dahil olmak üzere, tamamen ilgili Yan Zincir’in kendi güvenliğine güvenmek zorundadır. 

Yan Zincirler, ana zincir tıkanıklığına bir çözüm sağlayarak tüm kullanıcılar için maliyetleri düşürürken ekosistemin ölçeklenebilirliğini ve kullanışlılığını artırır. Geliştiriciler ayrıca yeni özellikleri test etmek ve ana zincirde bulunmayan durumları kullanmak için yan zincirleri kullanabilir. 

Polygon PoS, Skale, ve Rootstock popüler Yan Zincirler arasında yer alıyor. Ethereum 2.0, yakın zamanda piyasaya sürülen ve gelecekte PoS tabanlı ana Ethereum zinciri olmayı ümit eden Beacon Chain'e bağlı kendi bölüm zincirleri formunu içeriyor. 

Katman 2 Çözüm Örnekleri 

Arbitrum, Lightning Network, Optimism ve Polygon popüler Katman 2 blok zincirleridir.

1. Arbitrum, Optimistic Rollup’lar ile verimliliği artıran Ethereum tabanlı bir Katman 2 çözümüdür. Ana Ethereum blok zincirinin güvenliğinden ve birlikte çalışabilirliğinden yararlanırken, Ethereum'dan daha iyi çıktı verimine ve daha düşük ücretlere sahiptir. Arbitrum'un yerel kripto para birimi ARB, yönetişim için kullanılıyor ve platform, Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon (DAO) yapısına geçiş yapıyor.
2. The Lightning Network, işlemleri daha hızlı ve daha ucuz hale getirmeyi amaçlayan bir Bitcoin Layer 2 çözümüdür. Ana Bitcoin ağı, belirli işlem isteklerini Lightning Network'ten dış kaynak olarak faydalanarak daha hızlı hareket edebilir. Lightning Network, ana blok zincirinden daha düşük ücretler ve enerji tüketimi ile Bitcoin'i daha ziyade eşler arası (P2P) elektronik para haline getirmeyi hedefliyor. 
3. Optimism, Ethereum tabanlı bir Katman 2 blok zinciridir. Optimistic Rollup’ların kullanımı yoluyla Ethereum ekosisteminin ölçeklenmesine katkıda bulunur ve Ethereum ana ağının güvenliğinden yararlanır. Optimism; Synthetix, Uniswap ve Velodrome dahil 97 protokole ev sahipliği yapıyor ve 500 milyon doların üzerinde Kilitli Toplam Değer’e (TVL) sahip. Zinciri MetaMask cüzdanınıza ekleyerek ve ETH gibi kripto paraları Katman 2 platformuna bağlayarak Optimism'e erişebilirsiniz.
4. Son olarak Polygon ağı, geliştiricilerin kendi Ethereum uyumlu blok zincirlerini hızlı bir şekilde başlatmalarını sağlayacak bir "blok zincirleri interneti" oluşturarak Ethereum'un yüksek ücretler ve düşük işlem hacmi gibi zorluklarını çözmeyi amaçlamaktadır. Girişim, teknolojik ve ideolojik sınırlar arasında köprü kurarak, blok zincirlerinin özgürce ve kolayca değer ve bilgi alışverişinde bulunduğu bir toplum öngörüyor. Polygon ağı, büyük çapta ölçeklenen, işbirliğine dayalı blok zincirlerden oluşan bir ağın omurgası olarak genişletilmiş amacını yansıtacak şekilde Matic ağının yeniden markalanmış halidir.

Katman 2 Ölçeklendirme Çözümlerinin Avantajları 

Örnek verdiğimiz blok zincirler üzerinden L2 ölçeklendirme çözümlerinin olumlu yanlarını irdeleyebiliriz. 

1. Arbitrum, etkinliği artırmak için Optimistic Rollup’lardan yararlanır, bu da Ethereum'a kıyasla daha yüksek verim ve daha düşük ücretlerle sonuçlanır. Ayrıca yönetişim için kendi yerel para birimi ARB'yi kullanır ve DAO çerçevesine geçiş yapmıştır.
2. İşlemler de daha hızlı hale geliyor; açık bir örnek olarak Lightning Network, Bitcoin işlemlerini daha hızlı ve daha uygun fiyatlı hale getirerek kripto para biriminin daha çok eşler arası dijital para gibi işlev görmesine olanak sağlamayı amaçlıyor. Ayrıca, ana blok zincirinden daha az elektrik tüketen Lightning Network'ün hedefi de daha düşük enerji tüketimidir.
3. Optimism, ölçeklenebilirliği artırmaya yönelik kutucuğu işaretleyen Optimistic Rollup’ları kullanarak Ethereum ekosisteminin ölçeklenmesine katkıda bulunur. Optimism'e erişim sağlamak için zinciri bir Metamask cüzdanına ekleyin ve tokenleri Katman 2 platformuna köprüleyin.
4. Polygon'un amacı, blok zincirlerin serbestçe değer ve bilgi alışverişinde bulunmasına olanak tanıyacak ve böylece teknolojik ve ideolojik engelleri aşacak bir "blok zincirleri interneti" yaratmaktır.

Katman 2 Ölçeklendirme Çözümlerinin Sınırlamaları 

Katman 2 çözümlerinin dezavantajları; kısıtlanmış işlemler, azaltılmış ara bağlantılar, temel blok zincirinde daha düşük likidite ve artan katılım zorluğu olabilir. 

İşlemler farklı bir Katman 2 protokolüne indirgendiğinde ara bağlantı sınırlı olabilir veya tamamen kaybolabilir; çünkü bir Katman 2 merkeziyetsiz uygulamasının (dApp), farklı bir protokol üzerindeki başka bir Katman 2 merkeziyetsiz uygulamasına veya ana Katman 1 blok zincirindeki bir merkeziyetsiz uygulamaya bağlanma yöntemi olmayabilir. 

Ayrıca, ayrı bir Katman 2 alanı oluşturmak, platformundaki tüm finansal ürünler ve tokenler için sağlam ve likit bir piyasaya dayanan Ethereum örneğinde görüldüğü gibi, daha kısıtlı bir likidite dağılımına neden olabilir. 

Bununla birlikte, birincil Katman 1 blok zinciri protokolünün üzerine birden fazla Katman 2 çözümü eklemek, veri ve bilgi aktarımı daha fazla hesap ve köprü gerektirebileceğinden, katılım bariyerini ve süresini artırabilir. Tüketicilerin varlıklarını takip etmeleri ve farklı Katman 2 protokolleri genelinde güvenliği sağlamaları da daha zor olabilir. 

Blok zinciri Katman 1 ve Katman 2 ölçeklendirme çözümleri arasındaki temel soru, bunların nasıl davrandığı ve çalıştığıdır. Hepsinin farklı özellikleri olduğu için ekosisteme ne kadar fayda sağladığına göre kıyaslamak doğru bir yaklaşım olmayacaktır. 

Katman 1 blok zincirleri; veri kullanılabilirliği, konsensüs ve yürütme gibi temel katmanların her birini içeren bağımsız ağlardır. Güvenlik odaklıdırlar ve belirli Katman 2 çözümleri için sağlam bir temel sunarlar. Katman 2 ölçeklendirme çözümleri, Katman 1 blok zincirlerine bağlıdır ve bunları desteklemek için vardır. 

Katman 1 blok zincirleri, konsensüs algoritmasını değiştirmek ve bölümleme gibi yöntemler kullanarak ölçeklenebilirliğe ulaşır. Katman 2 ölçeklendirme çözümleri ağ performansını, programlanabilirliği, işlem isteklerini ve ücretleri iyileştirmek için durum kanallarını, iç içe blok zincirlerini (Nested Blockchain), Rollup’ları ve yan zincirleri kullanır. 

Katman 1 ağları gerçeğin kaynağı olarak hareket eder ve işlemlerin sonuçlandırılmasından sorumludur. Ayrıca ağ kaynaklarına erişim için yerel bir tokene sahiptirler ve sıklıkla konsensüs mekanizması inovasyonunda ön saflarda yer alırlar. Katman 2 çözümleri, Katman 1 çözümleriyle aynı işlevselliği sağlar ancak artan performans ve daha düşük fiyatlar gibi ekstra avantajlara sahiptir. Her Katman 2 çözümünün, işlemleri temel Katman 1 ağına geri eşlemek/senkronize etmek için kendi yöntemi vardır. 

Ethereum 2.0'ın Katman 1 ve Katman 2 Ağlarına Etkisi  

Yaklaşan Ethereum 2.0 yükseltmesi, hem Katman 1 hem de Katman 2 ağlarını dönüştürebilecek önemli bir ana işaret ediyor. Ethereum'un İş Kanıtı’ndan Hisse Kanıtı konsensüs mekanizmasına geçiş yaptığı Birleşme (The Merge)'den bu yana, blok zinciri geliştiricileri ağın verimliliğini, ölçeklenebilirliğini ve güvenliğini geliştirmek için çabaladılar. 

Ethereum 2.0 saniyede 100.000'e kadar işlem kapasitesine ulaşmayı hedefleyen Ethereum'un ölçeklenebilirliği ve veriminde ileriye doğru önemli bir adımı temsil ediyor; bu, saniyede yaklaşık 30 işlem olan mevcut kapasiteye göre önemli bir artış. Bu yükseltme, Ethereum ağını rahatsız eden tıkanıklık sorunlarını gidererek daha sorunsuz ve daha verimli bir kullanıcı deneyimi sağlar.  

Ancak Ethereum 2.0, Katman 2 çözümlerini işlevsiz kılmaz; bunun yerine, Ethereum'un ölçeklenebilirliğini artırmada Katman 2'nin rolünün önemini güçlendirir. Katman 2 çözümleri, karmaşık merkeziyetsiz finans (DeFi) işlemlerini mümkün kılma ve farklı blok zinciri protokolleri arasında birlikte çalışabilirlik gibi benzersiz avantajlar sunmaya devam ediyor. 

Ethereum 2.0 önemli iyileştirmeler sunarken, belirli sınırlamalar yalnızca Katman 1 ölçeklenebilirliğiyle ilişkilidir ve bu da Katman 2 çözümlerinin etkisini azaltabilir. Dikkate değer sınırlamalardan biri, merkeziyetsiz finansın farklı protokollerin sorunsuz bir şekilde etkileşime girmesine olanak tanıyan önemli bir özelliği olan şekillendirilebilirliktir (composability). Katman 2 çözümleri, zincirler arasında sınırlı şekillendirilebilirlik sunarak parçalanmış bir kullanıcı deneyimine yol açar. Öte yandan Polygon gibi projeler, birlikte çalışabilen bir Katman 2 yapısı sağlayarak bu boşluğu doldurmayı amaçlıyor; ancak bunun tam ve sorunsuz uygulanması zaman alabilir. 

Katman 2 ölçeklendirme çözümlerinin çeşitli endüstrilerde birden fazla gerçek hayat uygulaması vardır. En önde gelen Katman 1 blok zincirlerinden biri olan Ethereum, Ether tarafından desteklenen ve 1 ABD Doları’na sabitlenen bir Stablecoin (DAI) oluşturmak için karmaşık Ethereum akıllı sözleşmeleri kullanan MakerDAO gibi DeFi projeleri de dahil olmak üzere geniş bir uygulama yelpazesi sunar. 

Finans 

Ethereum ayrıca akıllı sözleşmeye dayalı krediler ve diğer finansal uygulamalar, ticaret ve ödeme etkileşimleri ve veri depolama olanağı da sunuyor. Ayrıca, verileri dünya çapındaki milyonlarca sunucu arasında güvenli bir şekilde taşıyabilen blok zinciri teknolojisi, verileri depolama ve aktarma şeklimizde potansiyel bir devrim yaratabilir. 

Dijital işlemlerin ve finansal uygulamaların çeşitli alanlarını değiştirebilen bir diğer ünlü Katman 2 seçeneği de Lightning Network'tür. Bitcoin üzerinde daha hızlı, daha ucuz ve daha ölçeklenebilir işlemler sağlayarak, Katman 1 blok zincirlerinin şimdiye kadar imkansız olan kullanım senaryolarına olanak tanır. Lightning Network; mikro ödemeler, havale, oyun, hızlı ödemeler vb. dahil olmak üzere çeşitli amaçlar için kullanılabilir. Örneğin, merkezi olmayan bir sosyal ağ olan Nostr, kullanıcıların platform üzerinde belirli bir süre içinde mikro ödemeler göndermesine ve almasına olanak sağlamak için Lightning Network'ü kullanır. 

Bir akıllı telefon uygulaması olan Strike, hızlı ve düşük maliyetli uluslararası para transfer işlemleri sağlamak için Lightning Network'ü kullanıyor. THNDR Games, Lightning'in coşkusunu mobil oyunlarına entegre ederek heyecan verici ve sürükleyici deneyimler sunuyor. Bir ödeme işleme teknolojisi olan OpenNode, perakendecilerin Lightning Network aracılığıyla Bitcoin ödemelerini kabul etmelerine olanak tanır, işlem ücretlerini azaltır ve neredeyse anında ödeme olanağı sunar. 

Nitelikli Fikri Tapular (NFT’ler) 

Ayrıca Ethereum, NFT pazarının temelidir ve sanat eserleri, müzik ve diğer medyalardan benzersiz tokenler aracılığıyla gelir yaratılmasına olanak tanır. 

Polygon, merkeziyetsiz finans pazarını önemli ölçüde etkileyen başka bir Katman 2 çözümüdür. Polygon üzerinde Haziran 2023 itibarıyla DeFi alanında kilitlenmiş toplam varlık değeri yaklaşık 1,3 milyar dolardır ve ağ, Compound ve Aave gibi en büyük DeFi platformları tarafından kullanılmaktadır. Polygon ayrıca NFT ticaretini de destekler ve NFT alım satımı için minimum işlem ücreti sağlar. 

Oyun 

Polygon, oyunları Web 2.0'dan Web 3.0'a geçirmek amacıyla Temmuz 2021'de Polygon Studios departmanını kurdu. Departman; pazarlama yardımı, topluluk desteği ve yatırımlar sağlayarak Polygon'da oyun geliştirmekle ilgilenen yaratıcılara yardımcı oluyor. Ethereum ağının gücü, Polygon'un Commit Chain ölçeklendirme teknolojisiyle birleştiğinde, blok zinciri tabanlı oyunlarda ağ gecikmesi (latency) ve işlem ücretleriyle ilgili endişeleri hafifletebilir. 

Polygon, kullanıcı deneyimini geliştirmek için Polygon'u kullanan birçok GameFi ve NFT merkeziyetsiz uygulamasının da gösterdiği gibi, oyun içi NFT ticaretinin verimliliğini de artırabilir. 

Blok zinciri protokol ölçeklendirme çözümleri artık gelecek için araştırılıyor ve geliştiriliyor. Geliştiriciler, sistem çıktı verimliliğini ve blok zinciri ağlarının ölçeklenebilirliğini artırmak için bölümleme, zincir dışı işlemler ve Katman 2 çözümleri üzerinde çalışıyor. Bu çözümler, blok zinciri ağlarının yavaş işlem hızları ve aşırı ücretler gibi eksikliklerini gidererek onları ana uygulamalar için daha erişilebilir hale getiriyor. 

En iyi sonuçları elde etmek için hibrit blok zinciri versiyonlarında her iki dünyanın da en iyi yönleri kullanılabilir. Birçok ölçeklendirme stratejisi zinciri daha kullanışlı, hızlı ve yeni kullanıcılar için ulaşılabilir hale getirebilir. 

Blok zinciri ölçeklendirme çözümlerinin geleceği, kripto para biriminin ana akım benimsenmesini önemli ölçüde etkileyecektir. Blok zinciri ağları, daha ölçeklenebilir hale geldikçe günlük blok zinciri işlemleri ve diğer ana akım uygulamalar için daha kullanışlı hale gelecektir. 

Bu çözümler, kripto para birimlerinin çekiciliğini ve benimsenmesini artıracak ve onları geniş bir kitle için daha erişilebilir hale getirecek. Ayrıca blok zinciri ağları daha ölçeklenebilir hale geldikçe merkeziyetsiz finans ve diğer blok zinciri tabanlı uygulamalara yönelik artan talebi daha iyi karşılayacak. Blok zinciri hizmetleri gerçek dünya sorunlarına birçok çözüm sunduğundan, bunların geliştirilmesi ve genişletilmesi günümüz çağında kaçınılmazdır. 

Sonuç olarak, bu yeni blok zinciri ağlarının ölçeklenebilirliğini iyileştirmeyi amaçlayan devam eden araştırma ve geliştirme çalışmaları ile ölçeklendirme çözümlerinin geleceği umut verici görünüyor. En iyi sonuçları elde etmek için farklı çözümleri birleştiren hibrit yaklaşımların olasılığı, ilgi çekici olasılıkları artırıyor. 

Daha ölçeklenebilir blok zinciri ağları, merkeziyetsiz finans ve diğer blok zinciri tabanlı uygulamalara yönelik artan talebi daha iyi yöneteceğinden, bu girişimlerin kripto para birimlerinin ana akım benimsenmesi üzerindeki etkisi yadsınamaz. 

Bu gelişmeler sayesinde daha kullanışlı, erişilebilir ve güvenli bir dijital ortama doğru gidiyoruz. Gelecekte sonsuz olanaklara sahip blok zinciri sektörünün bir parçası olmak için heyecan verici bir zamandayız.