Nâng cấp Ethereum Dencun (Ethereum Dencun upgrade) là giai đoạn quan trọng tiếp theo trong lộ trình Ethereum 2.0 trước Danksharding, sẽ được triển khai trên mạng thử nghiệm Goerli vào ngày 17 tháng 1 năm 2024, tiếp theo là các mạng thử nghiệm khác trong những tuần tới. Ngay cả khi bản nâng cấp Ethereum 2.0 đang diễn ra và hứa hẹn một mạng lưới Ethereum có khả năng mở rộng, an toàn và bền vững hơ. Thế nhưng cộng đồng đầu tư tiền điện tử vẫn đang chú ý đến các giải pháp mở rộng Layer-2. Trên thực tế, những giải pháp này đang sáng giá hơn bao giờ hết. Những mạng lưới sáng tạo này không chỉ bổ sung cho những tiến bộ của Ethereum mà còn là yếu tố then chốt trong việc cách mạng hóa cách chúng ta tương tác với công nghệ blockchain ngày nay.
Các mạng Layer-2 đã xuất hiện như những “người anh hùng” thầm lặng trong kỷ nguyên chuyển đổi này, giải quyết những thách thức trực tiếp của kiến trúc Ethereum hiện tại – phí gas cao và thời gian giao dịch chậm. Chúng là cây cầu đi đến tương lai nơi các ứng dụng blockchain có thể hoạt động một cách trơn tru, phục vụ một lượng người dùng ngày càng tăng mà không cần phải lo lắng về yếu tố tốc độ hay chi phí.
Tầm quan trọng của các giải pháp mở rộng Layer 2 trên Ethereum
Tổng giá trị tài sản bị khóa (TVL) của các mạng Layer-2 trên Ethereum | Nguồn: L2BEAT
Kể từ khi ra đời, blockchain Ethereum đã được đánh giá là một phát triển đột phá trong công nghệ blockchain vì cung cấp các ứng dụng đa dạng. Tính đến tháng 12 năm 2023, TVL của Ethereum vượt quá 28,64 tỷ USD và chiếm ưu thế thị trường hơn 72% dựa trên dữ liệu từ Coingecko. Tuy nhiên, thách thức vẫn luôn tồn tại, đặc biệt là về khả năng mở rộng. Đây là lý do các giải pháp mở rộng layer-2 của Ethereum ra đời.
Những giải pháp này rất quan trọng để duy trì tính hiệu quả và khả năng sống còn của mạng Ethereum. Chúng giải quyết các hạn chế của cơ sở hạ tầng hiện tại của Ethereum, đặc biệt là trong việc xử lý một số lượng lớn giao dịch. Theo L2Beat, TVL của các giải pháp mở rộng Ethereum vượt quá 15,5 tỷ USD tại thời điểm viết bài.
Khi ngành blockchain và tiền điện tử phát triển, nhu cầu về các giải pháp có khả năng mở rộng, hiệu quả càng trở nên cấp bách hơn bao giờ hết và điều này sẽ giúp cho công nghệ mở rộng layer-2 trở nên vô cùng thiết yếu.
DeFi là động lực phát triển các mạng Layer-2 của Ethereum
Tài chính phi tập trung (DeFi) đã là một yếu tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển của các mạng layer-2 Ethereum. Sự bùng nổ của các ứng dụng DeFi trên Ethereum đã dẫn đến chi phí giao dịch tăng cao và xuất hiện tình trạng tắc nghẽn mạng, từ đó làm nổi bật nhu cầu về các giải pháp mở rộng layer-2 hiệu quả.
Những giải pháp này đã giảm đáng kể chi phí và cải thiện tốc độ giao dịch bằng cách thực hiện giao dịch ngoài chuỗi chính của Ethereum. Sự phát triển này không chỉ mang lại lợi ích cho các nền tảng DeFi mà còn làm cho các mạng tiền điện tử layer-2 trở nên hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư và nhà phát triển, thúc đẩy sự phổ biến và tiện ích của các đồng tiền điện tử thuộc dự án layer 2 trên Ethereum.
TOP dự án Layer-2 trên Ethereum hàng đầu hiện nay
Dưới đây là tổng quan về các giao thức mở rộng Layer-2 phổ biến nhất cho blockchain Ethereum:
Optimism
Hiệu suất giá trong 1 năm của OP/USDT | Nguồn: KuCoin
Là một nhân tố mới tham gia vào lĩnh vực giải pháp mở rộng layer-2, Optimism nhanh chóng thu hút sự chú ý từ cộng đồng. Giao thức này sử dụng Optimistic Rollups để tăng cường lượng giao dịch, giảm chi phí giao dịch và độ trễ. Công nghệ này đã làm cho Optimism trở thành một đối thủ mạnh mẽ trong không gian layer-2, thu hút một số lượng các ứng dụng DeFi và người dùng ngày càng tăng.
Token OP được sử dụng như tiền tệ gốc của mạng Optimism, phục vụ các chức năng như quản trị, bảo vệ mạng và được sử dụng để tham gia vào các hoạt động giao dịch và khuyến khích trong hệ sinh thái.
Trong năm 2023, mạng Optimism đã đạt được những bước tiến quan trọng trong việc mở rộng Ethereum với OP Mainnet của mình, một giải pháp Ethereum Layer 2 hiệu quả về chi phí với kiến trúc tương đương máy ảo EVM (EVM-equivalent) cho việc mở rộng ứng dụng hiệu quả. Dự án Superchain, một phần của OP Stack, nhằm mục đích cải thiện khả năng tương tác giữa các chuỗi, tạo ra một hệ sinh thái blockchain thống nhất.
Chính OP Stack là yếu tố then chốt cho khả năng mở rộng mạng và chức năng chuỗi chéo. Optimism cũng đã giới thiệu Quỹ Hỗ Trợ Công Cộng Hồi Tố (Retroactive Public Goods Funding), sử dụng doanh thu từ giao thức để hỗ trợ các dự án có lợi cho công chúng. Với sự tập trung mạnh mẽ vào cộng đồng và hỗ trợ nhà phát triển, Optimism cung cấp các nguồn lực như tài liệu và chương trình tiền thưởng cho việc tìm lỗi.
Mạng này tự hào với việc tiết kiệm hơn 3 tỷ USD phí gas và hơn 141 triệu giao dịch, thể hiện sự chấp nhận ngày càng tăng và vai trò của dự án trong sự phát triển của hệ sinh thái Ethereum.
Arbitrum
Hiệu suất giá 6 tháng của ARB/USDT | Nguồn: KuCoin
Nổi tiếng với cách tiếp cận đổi mới trong lĩnh vực mở rộng Ethereum, Arbitrum sử dụng công nghệ Optimistic Rollup độc đáo. Arbitrum nổi bật với khả năng tương thích với cơ sở hạ tầng hiện tại của Ethereum, làm cho việc chuyển giao ứng dụng của các nhà phát triển trở nên dễ dàng hơn. Quá trình tích hợp dễ dàng này, kết hợp với khả năng mở rộng hiệu quả đã làm cho Arbitrum trở thành một nhân tố quan trọng trong thế giớ layer-2.
Token ARB phục vụ như tiền tệ gốc của mạng Arbitrum. Token này được sử dụng cho các giao dịch, bảo vệ mạng và tham gia vào các quyết định quản trị trong hệ sinh thái của mình.
Trong năm 2023, Offchain Labs đã đạt được những bước tiến quan trọng trong việc phát triển mạng Arbitrum của mình. 2023 cũng chứng kiến việc phát hành Arbitrum Stylus, một môi trường lập trình mở rộng khả năng cho các nhà phát triển xây dựng ứng dụng trên Arbitrum bằng cách hỗ trợ các ngôn ngữ phổ biến như Rust, C và C++.
Mạng cũng đã tổ chức một cuộc thảo luận chi tiết về giao thức optimistic rollup, giải thích lựa chọn của mình và triển vọng tương lai. Ngoài ra, Arbitrum đã công bố giao thức BOLD (Bounded Liquidity Delay), một giao thức tranh chấp mới nâng cao sự phân cấp và an ninh của mạng.
Offchain Labs cũng cung cấp các cập nhật về Prysm, consensus client Ethereum hàng đầu và đề xuất một chính sách sắp xếp giao dịch đã chỉnh sửa cho sequencer của mình, giới thiệu tính năng "time boost" cho các giao dịch. Kết quả là, việc phát triển các chuỗi Arbitrum Orbit AnyTrust (Arbitrum Orbit AnyTrust chains) trở nên dễ dàng hơn với chuỗi devnet AnyTrust (devnet AnyTrust chain) chứa các hợp đồng thông minh tương thích máy ảo EVM.
Những phát triển này nhấn mạnh sự nỗ lực của Arbitrum trong việc cải thiện các giải pháp mở rộng của mình cho Ethereum. Nền tảng đã cung cấp các lựa chọn đa dạng và hiệu quả hơn cho các nhà phát triển và người dùng trong hệ sinh thái blockchain.
Polygon
Hiệu suất giá 1 năm của MATIC/USDT | Nguồn: KuCoin
Giữ vị trí tiên phong trong các giải pháp layer-2 Ethereum, Polygon đã khẳng định mình là một người dẫn đầu trong không gian này. Khả năng cung cấp khả năng mở rộng trong khi đảm bảo an ninh đã làm cho Polygon trở thành nền tảng ưa chuộng cho các nhà phát triển và dự án. Việc được các ứng dụng DeFi lớn như Aave áp dụng càng củng cố vị thế của Polygon như một dự án layer-2 hàng đầu.
Tính đến tháng 12 năm 2023, hệ sinh thái rộng lớn của Polygon bao gồm hơn 28,000 hợp đồng sáng tạo (contract creators), hơn 219.11 triệu địa chỉ duy nhất (unique addresses) và tổng cộng hơn 2.44 tỷ giao dịch. Điều này cho thấy sự chấp nhận rộng rãi và tính linh hoạt của mạng Polygon.
Sự phát triển của Polygon trong lĩnh vực giải pháp mở rộng layer-2 của Ethereum rất đáng kể và việc ra mắt gần đây của Polygon 2.0 - một mạng của các blockchain layer 2 sử dụng công nghệ zero-knowledge, đã càng củng cố vị thế của Polygon như một người tiên phong trong khả năng mở rộng và đổi mới blockchain. Bản cập nhật này định vị Polygon là "lớp giá trị của Internet" (Value Layer of the Internet), thể hiện tham vọng cung cấp một nền tảng vững chắc cho các ứng dụng phi tập trung và giao dịch số.
Một yếu tố quan trọng thể hiện sự ảnh hưởng ngày càng tăng của Polygon là vai trò tích cực của dự án trong việc thúc đẩy việc token hóa các tài sản thực tế. Sự phát triển đột phá này giúp kết nối giữa tài chính truyền thống và thế giới phi tập trung. Sáng kiến này không chỉ mở rộng các trường hợp sử dụng của công nghệ blockchain mà còn thu hút một loạt nhà đầu tư và doanh nghiệp đa dạng đến với hệ sinh thái Polygon.
Ngoài ra, việc giới thiệu Polygon ID, một giải pháp danh tính phi tập trung, cho thấy cam kết của Polygon đối với quyền riêng tư và an ninh, cung cấp cho người dùng trải nghiệm blockchain cá nhân hóa và an toàn hơn. Những phát triển này, cùng với việc cải thiện liên tục và hợp tác trong hệ sinh thái, nhấn mạnh tiềm năng của Polygon như một mạng layer-2 Ethereum mạnh mẽ, trở thành một lựa chọn ngày càng hấp dẫn cho cả nhà đầu tư và nhà phát triển.
Token MATIC hoạt động như tiền tệ gốc của mạng Polygon, được sử dụng cho việc hoạt động staking và thanh toán phí giao dịch mạng. Đây là một phần không thể thiếu trong việc quản trị và bảo vệ mạng Polygon, đồng thời nâng cao khả năng mở rộng và chủ quyền của các dự án blockchain kết nối với hệ sinh thái.
MetisDAO
Hiệu suất giá 1 năm của METIS/USDT | Nguồn: KuCoin
MetisDAO (METIS) đã tạo ra những làn sóng trong không gian Layer-2 của Ethereum nhờ vào cách tiếp cận mở rộng độc đáo của mình sử dụng Optimistic Rollups, giảm phí gas và tăng tốc độ giao dịch. Điều này kết hợp với cam kết về sự đơn giản và thân thiện với người dùng, giúp cho MetisDAO trở thành một nền tảng hấp dẫn cho các nhà phát triển và người dùng.
MetisDAO cũng tận tâm xây dựng một cấu trúc DAO mạnh mẽ, thúc đẩy quản trị và tham gia cộng đồng. Nỗ lực liên tục trong việc xây dựng một hệ sinh thái đa dạng, bao gồm các quan hệ đối tác và tích hợp với các ứng dụng DeFi, NFT và doanh nghiệp đã mở rộng đáng kể các trường hợp sử dụng và sức hấp dẫn thị trường của dự án này.
Token METIS chủ yếu được sử dụng như một token tiện ích trong hệ sinh thái Metis, phục vụ các chức năng như thanh toán phí giao dịch, staking cho an ninh mạng và quản trị và tham gia vào các dApps trên nền tảng. Ngoài ra, những người nắm giữ token METIS có quyền quản trị, cho phép họ bỏ phiếu về các đề xuất và quyết định hình thành sự phát triển tương lai của mạng MetisDAO.
Trong năm 2023, MetisDAO đã ra mắt MetisDAO Foundation, hỗ trợ các không gian làm việc cộng tác cho Cộng đồng Xây dựng Metis (Metis Community Builders), Commons và EcoNodes, đánh dấu một bước tiến quan trọng hướng tới một hệ sinh thái blockchain phi tập trung, hiệu quả và bao trùm hơn. Metis cũng đã khởi động Chương trình Phát triển Hệ sinh thái Metis (Metis Ecosystem Development Program) để hỗ trợ các startup blockchain và các dự án đã thành lập, cung cấp hỗ trợ kỹ thuật, tài chính và nguồn lực tiếp thị.
Trong suốt hành trình phát triển của mình, Metis tập trung vào phát triển kỹ thuật và các quan hệ đối tác chiến lược, giới thiệu một mạng thử nghiệm alpha, ra mắt dự án NFT do cộng đồng đúc lần đầu tiên, phát hành mạng thử nghiệm beta có tính năng MetisSwap, một sàn giao dịch phi tập trung và giới thiệu middleware của mình là Polis, để kết nối Web 2.0 và Web 3.0.
Blast
Tăng trưởng TVL của Blast | Nguồn: L2Beat
Blast là một giải pháp mở rộng Layer-2 của Ethereum nhằm giải quyết các vấn đề về khả năng mở rộng của mạng bằng cách cung cấp các tính năng như lợi nhuận tự nhiên cho ETH và stablecoin. Điều này được thực hiện thông qua một cơ chế tự động điều chỉnh lại độc đáo và sự hợp tác với các giao thức liên quan đến tài sản thực tế.
Blast đã quản lý để bảo đảm tổng giá trị tài sản bị khóa (TVL) hơn 2,5 tỷ USD và vượt qua Manta để trở thành ETH Layer 2 lớn thứ ba dựa theo TVL. Blast đã thể hiện sự quan tâm mạnh mẽ của thị trường và nuôi dưỡng một hệ sinh thái ứng dụng và người dùng ngày càng phát triển. Dự án đã ra mắt mạng thử nghiệm testnet vào tháng 1 năm 2024, với việc ra mắt mạng chính mainnet vào đầu tháng 3 năm 2024. Các tính năng chính làm cho Blast nổi bật bao gồm khả năng tự động tăng số dư ETH bằng cách tận dụng khả năng của bản nâng cấp Shanghai (Shanghai upgrade) của mạng Ethereum và cung cấp lợi nhuận độc đáo cho stablecoin thông qua một stablecoin tự động điều chỉnh lại (auto-rebasing stablecoin) là USDB với nguồn gốc từ tài sản thực tế qua giao thức T-Bill (T-Bill protocol) của MakerDAO.
Airdrop token BLAST là một phát triển đáng chú ý được thiết kế để khuyến khích tương tác cộng đồng và thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái. Mặc dù chi tiết về tiện ích của token BLAST đang chờ đợi hoạt động từ DAO, cộng đồng sẽ có cơ hội bỏ phiếu về các giao thức tài sản thực tế (RWA) và việc staking ETH trong tương lai.
Dự án đã thu hút sự chú ý với tổng TVL đáng kể và đưa ra đề xuất lợi nhuận tự nhiên (native yields) độc đáo, chưa từng có trên các mạng blockchain. Tính năng này, cùng với việc giới thiệu trợ cấp gas cho các nhà phát triển và NFT perpetuals, đặt Blast vào vị trí của một người chơi có tiềm năng ảnh hưởng trong không gian Layer-2 của Ethereum, đặc biệt là xét đến sự tập trung vào NFT do mối liên kết với Blur.
Hệ sinh thái Blast đã trải qua vụ lừa đảo lớn đầu tiên với dự án "RiskOnBlast" vào cuối tháng 2 năm 2024. Nền tảng cờ bạc này thực hiện một vụ rug pull, biến mất đột ngột với hơn 420 Ether (ETH), trị giá khoảng 1,3 triệu USD, được gây quỹ từ các nhà đầu tư bán lẻ. Sự cố này đánh dấu vụ rug pull đầu tiên trong hệ sinh thái layer-2 của Blast, gây ra những lo ngại đáng kể đối với các nhà đầu tư và cộng đồng tiền điện tử rộng lớn. Sự biến mất đột ngột của đội ngũ RiskOnBlast cùng với quỹ của họ, trang web và sự hiện diện trên mạng xã hội đã được các nền tảng tình báo blockchain và các cá nhân trong không gian tiền điện tử gắn cờ, dấy lên những rủi ro liên quan đến việc đầu tư vào các dự án mới và chưa được xác minh trên các mạng blockchain.
Kết luận
Đợt tăng giá gần đây trên thị trường tiền điện tử đã làm nổi bật tầm quan trọng và tiềm năng của các giao thức mở rộng layer-2 của Ethereum. Với khả năng giải quyết các vấn đề về khả năng mở rộng của Ethereum, những giải pháp layer-2 này không chỉ hỗ trợ sự phát triển của DeFi mà còn trở thành cơ hội đầu tư hấp dẫn.
Các dự án như Polygon, Optimism và Arbitrum đang dẫn đầu và thể hiện cho sức mạnh công nghệ mở rộng layer-2. Khi thị trường tiền điện tử tiếp tục phát triển, những giải pháp layer-2 này sẽ đóng một vai trò then chốt trong việc hình thành tương lai của công nghệ blockchain và các ứng dụng phi tập trung.